No inverno e verán de 2018, os Ancares foron o plató de rodaxe da última película de Óliver Laxe. Tras o seu paso triunfal por Cannes e San Sebastián, e antes da chegada ao festival Curtocircuíto e da estrea en salas, O que arde volveu a Navia de Suarna para agradecer a todas as persoas implicadas a súa colaboración proxectando a cinta na praza central do pobo. Unha ocasión que toda a comarca aproveitou para celebrar e poñer en común as reflexións que deixa esta historia de amor entre nai e fillo e coa natureza. Relato dun día de festa, acompañado das palabras do director, no corazón da montaña máxica dos Ancares lucenses.
Valeria Pereiras
«Vimos aquí porque fixemos a película xuntos», afirma Óliver Laxe ao preguntarlle se estar en Navia de Suarna é un agasallo para a comarca. Aquí o seu nome é case unha relixión, o afamado veciño que leva con orgullo as súas orixes polo mundo adiante. Agora tamén nas pantallas, percorrendo os festivais máis prestixiosos e recibindo o recoñecemento de público e crítica pola súa última película, rodada nesta serra na súa maior parte.
Vista de Navia de Suarna desde un alto. As fotos son de Xoán Xegunde.Á porta do café bar Xegunde, Marifé conta que acaba de chegar de Donostia e que está impresionada da cantidade de xente que veu hoxe a esta vila, que xunto con resto do concello apenas supera o millar de habitantes, «eu non fago máis que ver caras novas que non as vía por aquí nas feiras. Hai que facer festa nestes puebliños pequenos que se abandonan, nos que non queda xente», di, mentres axuda a colocar alfombras vermellas en cada portal da vila para recibir o equipo de O que arde.
Como cada día 29, amais do segundo martes de mes, celébrase a feira de Navia de Suarna. Coitelos e fouces, sachas, aixolas e outros apeiros de labranza; produtos típicos da gastronomía da zona como queixos, chourizos ou androllas, entre outros embutidos; zocas, mandilóns, cintos e as prendas que poden atoparse habitualmente en calquera mercado deste tipo. E polbo, claro. Os comercios todos abertos este domingo e un deles, a antiga ferraxaría, preparada con todo o detalle e mimo para a ocasión por Maricarmen, sobriña do antigo propietario.
A antiga ferraxaría de Navia de Suarna.
Entre os postos, o da Asociación Veciñal Irmandade Naviega que aproveita a concorrencia de xente para unila á causa, que non é outra que «o amor a Navia». Agora están a loitar pola rehabilitación do castelo, unha construción do S. XI, destruído polos Irmandiños e restaurado posteriormente polos condes de Altamira no S. XV. Asentado sobre unhas rochas, nun equilibrio precario, a súa silueta é unha das imaxes máis recoñecibles do municipio. «En cinco ou dez anos vai ser unha ruína», asegura o presidente da asociación, Toño do Muxo. «Parécenos que ou facemos isto xa ou acabamos perdéndoo, pero a nosa intención é actuar alí onde a comunidade o demande».
O seu traballo é menos visible que o de Óliver Laxe, como recoñece o director: «Antes ca min estaban os meus avós e os meus veciños. A esencia deles é a miña. Aquí hai uns seres incribles». Mais resulta evidente que a súa presenza, tanto nos media como en persoa, contribúe de maneira decisiva a que os lazos frutifiquen: «Óliver sabe de nós e axuda no que pode», afirma Toño. «A súa película colabora nesa autoestima que necesitamos como pobo, é unha cuestión de dignidade. Que se sinta naviego e que traia aquí a película para min é unha recarga de enerxía, que axuda a crear conciencia», e engade: «tivo moi en conta a lingua, que é a fala nosa do extremo oriental lucense, e esa implicación é un puntazo».
«Todos vimos a servir e eu sempre me estou recuestionando se o cine é a miña misión ou non. Porque ao final a única que temos é a de ser felices, autorrealizarnos, porque se logramos iso é como podemos cambiar o mundo», explica Óliver Laxe. «Hai un xemido de orfandade, e un grito desesperado tamén, un grito rabioso». El mesmo está a desenvolver un proxecto en Vilela, a aldea de súa nai, onde planea abrir un centro de terapias rurais a finais de 2020. «Os que máis o necesitamos somos os urbanitas, os que estamos integralmente enfermos, desarraigados, neuróticos, desesperados, perdidos… Isto sucede nas cidades. É un sufrimento máis velado, pero estrutural».
Amador Arias e Benedicta Sánchez, nun fotograma da película.
Moita xente en Navia é consciente de que cadaquén desde a súa parcela de acción pode aportar moito. Pero recoñecen que Óliver xa transcendeu a súa personaxe e que o que está a facer polos Ancares non se pode medir. «Xa viches, tiñamos que poñer 700 cadeiras e faltaban mans e púxose todo o mundo a axudar. A xente está moi emocionada. A verdade é que é un evento único para a zona», asegura Andrés, un mozo da Coruña namorado do campo que comezou coma bolseiro na película e rematou como segundo axudante de cámara: «É o traballo máis afortunado, porque tes que estar cos figurantes, coa xente de aquí. Navia xa é para min unha segunda casa. Estiven seis meses e cando chegas todo o mundo che abre as portas».
Óliver Laxe dando instrucións aos actores durante a rodaxe de O que arde.
Esta fin de semana, coa ocupación hoteleira a tope, foron moitas as portas que se abriron para dar cabida ao equipo, amizades, familia e demais visitantes que se desprazaron desde numerosos puntos de Galicia, Asturias ou León para pasar a xornada nos Ancares e ver in situ a película de Óliver Laxe. «Gústame moito como fala Óliver do holocausto do rural», afirma Andrés, «e son estes xestos os que necesitamos para crear rede e para que a xente incluso se vexa reflectida na película, sinta orgullo do seu lugar e se emocione». Jose, do despacho de pan Amparo, di que a produción da película «buscou xente de aquí para todo, os personaxes son de aquí, intentou que se involucrase todo o concello e eu véxoo positivo para a comarca. Isto está habitualmente baleiro e hoxe nótase ambiente no pobo».
De Navia é tamén o prestixioso crítico e editor Constantino Bértolo, Tino de Féliz. Conta entre risos que el tamén participou dalgunha maneira: «estaban buscando incendios en Xinzo de Limia e chamou Luís, o meu fillo [axudante de dirección no filme], para pedirme que fora coidar do neto. E alí estiven unha semana esperando un bo incendio». Para a película, gravaron dous incendios en dúas épocas diferentes. En Ourense, finalmente non puideron. «Era terrible», relata con sarcasmo, «estaban todos vestidos, saían cun aviso, e cando chegaban xa estaba apagado».
Quen si estivo nos incendios foi o brigadista forestal Manuel Martínez, Xan, que recorda que «cando ían gravar, o que pretendían eran lumes en fases semicontroladas ou controladas, pero chegabamos a un lume e alí ninguén distingue levando fundas se somos dunha película ou non. A prioridade é apagar o lume o antes posible e entón nada, grava o que poidas ou senón isto vai ser un lío». Xan traballa en Ourense, pero ten ido a apagar lumes por todo o mundo: Australia, Chile, Arxentina, Portugal… E contactaron con el para contratalo. «Viron que me manexaba e buscaban a alguén para darlle seguridade ao grupo. Eu mais outro compañeiro, nas escenas de moito risco avisabamos do perigo».
Benedicta Sánchez á súa chegada a Navia para a estrea da cinta.
A mediodía, diante de Casa Benedicto, un edificio modernista situado no medio da praza do Concello salvado recentemente de derrubamento pola presión veciñal, Benedicta Sánchez charla animadamente con calquera que se pare a saudala. «A min o que máis me impresiona ou seduce é a parte humana, e todo o sensacionalismo é lume de palla. Necesitamos alimento da alma, necesitamos unha parte artística. Cannes resultoume simple», reflexiona a actriz do Corgo, debutante aos 83 anos e que ilumina coa súa espontaneidade alá por onde vai. Con voz firme, revela que despois de traballar moitos anos como fotógrafa autónoma «cando estaban filmando eu quería ser a cámara e non o ‘monigote’ que vai diante». E lembra entre risos que para ela foi máis sinxelo que para moitos do equipo que a facían anoxar apartándolle os fentos do camiño: «Eu de pequena gardei ovellas, vacas, burro. Emigrei e dediquei os meus ratos libres á escalada, por pedras, con mosquetón».
Oliver Laxe cos protagonistas, atendendo a prensa antes da proxección de O que arde.Tanto Benedicta como o seu fillo na ficción, amais de amateurs conservan os nomes de pila na cinta. «É vixiante de recursos naturais, contratámolo para facer de pirómano e chámase Amador», di Óliver. Amador Arias recorda o momento no que ten que sacar unha vaca dunha poza: «A min axudoume moito telo vivido de pequeno. Coas vacas enténdeste ou non te entendes. Non foi sinxelo, as vacas non son as vacas mansas de antano, pero eu traballei en medio ambiente e dánseme ben». A Cachorra, como se chama unha delas, a que protagoniza un fermoso momento na película, é de Hugo Trabada, un mozo que ten unha explotación gandeira dunhas cincuenta vacas preto de Vilela. Di que escolleron as tres máis boas. «Estiveron sobre un mes, non rodaban todos os días. Unha tiña un becerro e estaba por alí con elas. Un día enteiro para un minuto de película, iso foi o que máis me sorprendeu da rodaxe».
José baixou a Navia a ver a película. «Supoño que saio nela, non sei, para iso veño. Eu son de Murias do Camín e chamáronme para avisarme de que a poñían». Aos seus 87 anos, é un dos veciños que aparecen na pantalla como parte dese mundo en extinción que é o rural galego. O amor polo medio natural e entre nai e fillo son as claves de O que arde, unha película tanxencialmente política, en palabras do seu director: «Ás veces, as películas máis políticas son as que abren o corazón do espectador. Non sei se a miña peli o fai, pero ten esa intención». Óliver Laxe recoñece que hai certo tipo de espectador que pode crer que a vida de Amador e Benedicta é unha vida triste que non queiran para eles: «Isto require un descentre ontolóxico, cambiar a mirada. Eu véxoos soberanos, dignos, libres… A min gustaríame ser coma eles».
Polo de pronto, e á espera da interpretación que cada quen faga, ningunha autoridade quixo perder compás, e moita da representación política da zona aproveitou a ocasión de estar a carón do éxito de Laxe. Xunta, Deputación, Concello… Todos pasaron polo photocall como partes implicadas no financiamento e apoio da película e do evento. Coa compaña de Oliver e outros membros do equipo no escenario montado para a ocasión, leron os seus discursos ante o numeroso auditorio que desbordou a praza, esgotou as cadeiras dos bares e foi ás casas a por máis.
O photocall da estrea en Navia, con Óliver, Amador e Benedicta entre representantes políticos.
«Creo que en cada pase que eu poida falar da miña peli, supoño que como toda a xente que intenta facer o seu traballo co máximo amor, ten consecuencias positivas», cavila Óliver, concluíndo que «eu isto púideno facer porque o paga a Administración. Estou aí na cultura do espectáculo e intento que reverta positivamente, pero eu o único que fago é as cousas como sempre se fixeron». O silencio respectuoso e atento pese ao nerviosismo de verse na pantalla, a falta de aforo para tanta xente como reuniu, aguantando baixo unha fina chuvieira que caeu por momentos por riba de quen quedou fóra da carpa, dan conta da éxtase colectiva que se viviu, un fito na historia desta zona, reserva da biosfera, onde aínda se poden escoitar os aplausos a resoar polos prados e montes dos Ancares lucenses, Navia, Cervantes e Becerreá.
«Creo que en cada pase que eu poida falar da miña peli, supoño que como toda a xente que intenta facer o seu traballo co máximo amor, ten consecuencias positivas», cavila Óliver, concluíndo que «eu isto púideno facer porque o paga a Administración. Estou aí na cultura do espectáculo e intento que reverta positivamente, pero eu o único que fago é as cousas como sempre se fixeron». O silencio respectuoso e atento pese ao nerviosismo de verse na pantalla, a falta de aforo para tanta xente como reuniu, aguantando baixo unha fina chuvieira que caeu por momentos por riba de quen quedou fóra da carpa, dan conta da éxtase colectiva que se viviu, un fito na historia desta zona, reserva da biosfera, onde aínda se poden escoitar os aplausos a resoar polos prados e montes dos Ancares lucenses, Navia, Cervantes e Becerreá.
Ningún comentario:
Publicar un comentario